Start > Composities > Hafabra

The Spiked Wheel

Tom De Haes schreef The Spiked Wheel in opdracht van de Koninklijke Harmonie 'De Verenigde Sint-Katarinavrienden' te Sint-Katelijne-Waver. De patroonheilige van de vereniging en de gemeente is Katharina van Alexandrië. In de legende van deze martelares vond de componist inspiratie om dit werk vorm te geven. Doorheen 5 muzikale episodes worden enkele facetten van haar bewogen leven tot uitdrukking gebracht.
Keizer Maxentius van Alexandrië geeft zijn volk het bevel een offerfeest te houden ter ere van de goden. Tijdens dit feest stroomt het volk toe: er wordt naar hartelust gedronken, gelachen en gedanst. Vervolgens verschijnt Katharina, een koningsdochter die geroemd wordt om haar wijsheid, schoonheid en redenaarstalent. Ze overtuigt iedereen ervan dat de goden die ze vereren slechts afgoden zijn en dat er maar één echte, ware God is. De keizer, hierdoor ten stelligste ontzet, stuurt 50 van zijn beste filosofen op haar af om haar met hun argumenten van haar christelijke ideeën af te brengen. Ze slagen echter niet in hun opzet. Integendeel, Katharina weet door haar overredingskracht alle 50 filosofen te bekeren tot het christendom. De keizer laat hen levend verbranden en Katharina sluit hij op in een kerker, laat haar uithongeren, martelen en geselen. Ze weigert echter haar geloof op te geven. Keizer Maxentius, onder de indruk van haar standvastigheid, laat vervolgens een ultiem en gruwelijk marteltuig vervaardigen: een constructie van vier raderen die bezet zijn met spijkers en mesjes. Katharina wordt naar het foltertuig gebracht, maar wordt door een goddelijke tussenkomst gered: een donder- en bliksemslag vernietigt de hele machine. Duizenden splinters slaan in het rond. Ten einde raad beslist de keizer om de jonge maagd met het zwaard te laten onthoofden. Volgens de legende vloeide geen bloed, maar een witte melkachtige stof uit haar lichaam. Engelen kroonden haar en begeleidden haar onder lofgezang naar de hemel.
I. De Keizer
Het thema van de keizer is plechtig en vangt aan met het 'duivels'-interval (triton) dat de afgoderij in de verf zet.
II. Het offerfeest
Tijdens het offerfeest horen we een opgewekte rondedans die doorspekt zit met korte reminiscenties aan het thema van keizer Maxentius. Het toestromen van het volk en het feit dat de ganse bevolking deelneemt aan het feest vinden we terug in de orkestratie: elke instrumentengroep neemt deel aan de thematische verwerking en de orkestratie dikt gaandeweg aan.
III. Katharina
Katharina's thema is een langzame, ingetogen en lyrische melodie. De aanvang van het thema is ontleend aan het motet 'Ave virginum gemma Sancta Catharina' uit 'Tria Motetta ex "Libro Secundo" Motettorum IV vocum excerpta, 1539' van Adriaen Willaert.
IV. Dispuut, foltering, dood
De discussie wordt verklankt door het voortdurende wisselspel tussen enerzijds het thema van Maxentius en anderzijds dat van Katharina, beide in een sneller tempo en met een strijdvaardiger karakter. De nakende foltering aan het rad vol spijkers en messen wordt aangekondigd door de vibraslap en de ratel. De spanning wordt verder opgedreven tot aan de vernietigende bliksemslag (Largo dramatico). We horen achtereenvolgens het laatste bevel van keizer Maxentius en de genadeslag met het zwaard.
V. Engelen begeleiden Katharina naar de hemel
Berusting, medeleven en verdieping staan centraal in het laatste tableau. Een nieuwe transformatie van Katharina's thema dat doorkruist wordt door het gregoriaanse 'In paradisum', bezingt haar tocht naar de hemel.